Thứ Năm, 24 tháng 3, 2011
Chuyện giao dịch nội gián ở Mỹ
http://cafef.vn/20110325082919927CA40/galleon-vu-giao-dich-noi-gian-lam-rung-chuyen-pho-wall.chn
Bài viết thú vị: 10 cây bút kinh tế quyền lực nhất nước Mỹ
http://cafef.vn/20110323042640326CA40/10-cay-but-kinh-te-quyen-luc-nhat-nuoc-my.chn
Thứ Bảy, 12 tháng 3, 2011
Cơn ác mộng Chernobyl xảy ra như thế nào?
Vụ tai nạn ngày 26/4/1986 tại nhà máy điện Chernobyl đã gây ra thảm hoạ hạt nhân tồi tệ nhất trong lịch sử thế giới. Sai lầm trong thiết kế và điều khiển tạo thành vụ nổ mạnh đến mức thổi bay cả phần nóc nặng nghìn tấn của lò phản ứng số 4, phát tán vô số chất phóng xạ vào môi trường sống.
Con số thiệt hại về nhân mạng trong thảm họa cho đến nay vẫn còn là điều gây tranh cãi. Đây là tai nạn nghiêm trọng hơn nhiều so với sự cố tại nhà máy hạt nhân tại Three Mile Island của Mỹ năm 1979, từng làm một số chất phóng xạ rò rỉ.
Báo cáo năm 2005 của Chernobyl Forum - tổ chức được thành lập bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Liên Hợp Quốc và chính phủ các nước Belarus, Nga, Ukraina - kết luận rằng, khoảng 50 người chủ yếu là công nhân trong nhà máy đã chết do phơi nhiễm phóng xạ.
Họ ước tính 4.000 người khác có thể cũng chết sau đó do nhiễm phóng xạ. Tuy nhiên, tổ chức Hoà bình Xanh cho rằng, con số này cao hơn nhiều và lên đến 93.000 người. Trong khi đó, theo số liệu chính thức chỉ có 31 nạn nhân thiệt mạng tức thì sau tiếng nổ.
Một khối bê tông cốt thép trông như một chiếc quan tài khổng lồ vội vàng được xây lên, để lấp chiếc lò phản ứng bị nổ. Nhưng nó đang suy yếu theo thời gian và dự kiến sẽ phải thay thế vào năm 2007. Nhưng trước khi nó được xây chất phóng xạ đã kịp lan từ Ukraina sang nước láng giềng Belarus và nhiều nơi khác ở châu Âu.
Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl vẫn tiếp tục sản xuất điện thêm 14 năm sau thảm hoạ và chỉ đóng cửa hoàn toàn vào năm 2000 do sức ép của quốc tế. Một vùng cách ly có bán kính 30 km được thiết lập quanh Chernobyl và đây là một trong những điểm nhiễm phóng xạ đậm đặc nhất trên hành tinh hiện nay.
Cỗ quan tài bê tông che phủ lò phản ứng số 4 ở Chernobyl hiện nay (BBC).
Cỗ quan tài bê tông che phủ lò phản ứng số 4 ở Chernobyl hiện nay (BBC).
Ngày định mệnh
Một trong 4 lò phản ứng tại nhà máy Chernobyl, cách Kiev 110 km, phát nổ lúc 01h23' giờ địa phương, ngày thứ bảy 26/4/1986. Chỉ hai ngày sau, bụi phóng xạ được phát hiện tận Thuỵ Điển, Na Uy và Phần Lan, cách đó hơn 1.600 km.
Riêng tại Thuỵ Điển, sự tăng đột biến của mức độ phóng xạ đủ lớn đến mức cho ban bố tình trạng báo động. Lúc đầu nước này tưởng rằng đã xảy ra tai nạn tại một trong những lò phản ứng của họ bên bờ biển Baltic. Lệnh di tản 600 công nhân tại đây được phát ra, trước khi các chuyên gia phát hiện nguồn chất phóng xạ đến từ Liên Xô.
Dù vậy, Liên Xô vẫn bưng bít không chịu công nhận xảy ra sự cố tại Chernobyl. Mãi tới 9h tối ngày 28/4, sau khi bị Thuỵ Điển gây sức ép dữ dội Matxcơva mới chịu ra một tuyên bố vỏn vẹn có 5 câu đề cập đến thảm hoạ trên:
"Một tai nạn đã xảy ra tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl. Một trong các lò phản ứng bị hư hại. Các biện pháp đang được thực hiện để giải quyết hậu quả. Những nạn nhân đang được cứu trợ. Chính phủ thành lập một uỷ ban về tai nạn này".
Từ "hư hại" không phản ánh đúng sự thật về việc một lõi lò phản ứng hạt nhân đang tan chảy, phát tán vô số chất phóng xạ vào khí quyển. Theo các chuyên gia ước tính, lượng phóng xạ từ vụ nổ Chernobyl cao gấp hàng trăm lần hai quả bom nguyên tử do Mỹ ném xuống Nhật Bản năm 1945.
Không gì đen tối hơn số phận người dân sống ở Pripyat, thành phố dành cho các nhân viên nhà máy cùng gia đình cách lò phản ứng 2 km. Cuộc sống tại đây vẫn diễn ra bình thường sau vụ nổ. Hầu hết người dân đều vô tư ra ngoài vào sáng hôm đó để "hưởng" kiểu thời tiết ấm áp khác thường. Có 16 đám cưới vẫn diễn ra vui vẻ trong ngày cuối tuần 26/4/1986.
Thành phố Pripyat chỉ nhận lệnh sơ tán sau khi vụ nổ đã xảy ra được 36 giờ. Trong khi đó, các ngôi làng lân cận phải vài ngày sau mới được di tản xong. Còn tại thủ đô Kiev cách đó hơn 100 km, người dân vẫn nô nức đón chờ cuộc diễu hành nhân ngày Quốc tế lao động mà hoàn toàn không ý thức gì về lượng phóng xạ khổng lồ đang ụp lên đầu họ.
Thổi phồng thông tin
Phải hai tuần sau vụ nổ tại nhà máy Chernobyl, chính quyền Liên Xô mới chính thức thừa nhận về một thảm hoạ hạt nhân đang tồn tại ở Ukraina. Sự bưng bít thông tin dẫn đến sự hoang mang của người dân khi người ta bắt đầu biết được một vài điều. Lúc đó xuất hiện căn bệnh tâm lý sợ nhiễm phóng xạ radiophobia ở Ukraina.
Hơn nữa, thông tin thiếu chính xác cũng gây ra sự thổi phồng và nhầm lẫn trong giới truyền thông của phương tây. Hãng thông tấn UPI trích một nguồn tin ở Kiev cho biết, có tới 2.000 người thiệt mạng ngay lập tức trong vụ nổ và con số này đã xuất hiện trên rất nhiều trang nhất các báo lớn.
Giới chức Mỹ cũng đưa ra những thông tin sai lầm dựa vào các bức ảnh chụp từ vệ tinh. Một nguồn tin Lầu Năm Góc tiết lộ với kênh truyền hình Mỹ NBC hôm 29/4/1986 rằng, con số 2.000 người chết "có vẻ đúng vì có 4.000 người làm việc tại nhà máy Chernobyl".
Dự án tương lai nhằm cách ly lò phản ứng bị nổ với môi trường (BBC).
Dự án tương lai nhằm cách ly lò phản ứng bị nổ với môi trường (BBC).
Những người anh hùng
Tới những ngày đầu của tháng 5/1986, các nhóm trực tiếp giải quyết hậu quả vụ nổ đưa ra cảnh báo về lượng phóng xạ bị rò rỉ bắt đầu tăng trở lại. Họ lo ngại lõi lò phản ứng bị tan chảy sẽ thiêu đốt cả hệ thống nền móng và làm nó bị sập, đồng thời khiến số nhiên liệu hạt nhân bên trong bị nổ lần nữa.
Các chuyên gia lo sợ vụ nổ thứ hai này sẽ còn lớn hơn nhiều so với vụ đầu tiên. Từ đó lõi lò phản ứng sẽ tiếp tục chìm sâu xuống lòng đất, có thể gây ô nhiễm cả nguồn nước sạch cung cấp cho thủ đô Kiev, nơi đang có 2,5 triệu dân sinh sống.
Bất chấp cái chết nhìn thấy rõ vì lượng phóng xạ cực mạnh, những người tham gia khắc phục hậu quả tại lò phản ứng số 4 vẫn dũng cảm lao vào cuộc. Họ là những người dập tắt ngọn lửa, bơm nước vào lò phản ứng và làm sạch nó bằng nitơ lỏng.
Dũng cảm không kém là những người thả cát và chì từ trực thăng vào lò phản ứng, lặn xuống hồ nước bên dưới để mở cửa cống, hoặc đào dưới chân móng lò phản ứng để lắp đặt một hệ thống ống dẫn. Hàng nghìn con người dành cả mùa hè năm 1986 để dựng lên cỗ quan tài bằng bê tông bịt kín lò phản ứng cũng xứng đáng được vinh danh vì lòng dũng cảm.
Điều đáng nói là rất nhiều công nhân tham gia khắc phục hậu quả tại Chernobyl đều trong tình trạng bị phơi nhiễm chất phóng xạ. Những người này, gồm nhiều tình nguyện viên, không hề được trang bị thiết bị đo phóng xạ tại nơi mình làm việc để ý thức được môi trường ở đó nguy hiểm như thế nào.
Trước nguy cơ đe doạ sự sống trên quy mộ rộng lớn như vậy, chính quyền Liên Xô đã huy động gần như toàn bộ sức người, sức của và trí tuệ đến Chernobyl để ứng cứu. Hơn 600 nghìn người được tập trung đến đây để tham gia chiến dịch dọn chất độc phóng xạ.
Sai lầm chết người
Nhiều năm sau thảm hoạ người ta mới biết rằng, không hề có biện pháp nào trong nỗ lực ngăn chặn sự tan chảy của lõi lò phản ứng sau vụ nổ thực sự có hiệu quả . Hầu hết số vật liệu thả từ trực thăng xuống đều đi trệch mục tiêu. Trong khi đó, chiến dịch dùng nitơ lỏng cũng được ngừng lại ngay sau khi mở màn.
May mắn là đã không xảy ra một vụ nổ lớn thứ hai như nhiều chuyên gia lo ngại. Thay vào đó là việc hình thành nên một khối đá bọt tại lò phản ứng. Số nhiên liệu hạt nhân còn lại đã chảy vào những khoang trống bên dưới lò phản ứng và hoá cứng tại đây.
Nhưng hiện còn 160 tấn chất phóng xạ vẫn đang nằm trong lòng đất Chernobyl và không ai dám chắc quả bom hẹn giờ ấy có phát nổ hay không hoặc sẽ phát nổ vào lúc nào.
Việc đầu tiên sau khi những nguy hiểm tức thì đã qua là việc truy tìm nguyên nhân tai nạn. Nhiều chuyên gia đồng ý với nhau rằng, sai sót của con người chính là nguyên nhân dẫn tới thảm hoạ. Đó là thiết kế không chính xác trong hệ thống làm mát của lò phản ứng và dẫn đến vụ nổ phá huỷ lò.
Những sai lầm nghiêm trọng của các nhân viên điều hành nhà máy cũng là tác nhân dẫn đến tai nạn. Họ đã vi phạm các nguyên tắc an toàn sản xuất và thực hiện một số động tác không được phép trong quá trình thử nghiệm thiết bị điện tại lò phản ứng số 4.
Hậu quả của thảm hoạ Chernobyl có thể hình dung qua thực tế rằng, thế hệ gây ra tai nạn này không thể tự mình giải quyết tận gốc được. Họ chỉ đủ sức kìm chế những tác hại và chờ thế hệ mai sau có cách giải quyết dứt điểm.
Đình Chính (theo BBC)
Con số thiệt hại về nhân mạng trong thảm họa cho đến nay vẫn còn là điều gây tranh cãi. Đây là tai nạn nghiêm trọng hơn nhiều so với sự cố tại nhà máy hạt nhân tại Three Mile Island của Mỹ năm 1979, từng làm một số chất phóng xạ rò rỉ.
Báo cáo năm 2005 của Chernobyl Forum - tổ chức được thành lập bởi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Liên Hợp Quốc và chính phủ các nước Belarus, Nga, Ukraina - kết luận rằng, khoảng 50 người chủ yếu là công nhân trong nhà máy đã chết do phơi nhiễm phóng xạ.
Họ ước tính 4.000 người khác có thể cũng chết sau đó do nhiễm phóng xạ. Tuy nhiên, tổ chức Hoà bình Xanh cho rằng, con số này cao hơn nhiều và lên đến 93.000 người. Trong khi đó, theo số liệu chính thức chỉ có 31 nạn nhân thiệt mạng tức thì sau tiếng nổ.
Một khối bê tông cốt thép trông như một chiếc quan tài khổng lồ vội vàng được xây lên, để lấp chiếc lò phản ứng bị nổ. Nhưng nó đang suy yếu theo thời gian và dự kiến sẽ phải thay thế vào năm 2007. Nhưng trước khi nó được xây chất phóng xạ đã kịp lan từ Ukraina sang nước láng giềng Belarus và nhiều nơi khác ở châu Âu.
Nhà máy điện hạt nhân Chernobyl vẫn tiếp tục sản xuất điện thêm 14 năm sau thảm hoạ và chỉ đóng cửa hoàn toàn vào năm 2000 do sức ép của quốc tế. Một vùng cách ly có bán kính 30 km được thiết lập quanh Chernobyl và đây là một trong những điểm nhiễm phóng xạ đậm đặc nhất trên hành tinh hiện nay.
Cỗ quan tài bê tông che phủ lò phản ứng số 4 ở Chernobyl hiện nay (BBC).
Cỗ quan tài bê tông che phủ lò phản ứng số 4 ở Chernobyl hiện nay (BBC).
Ngày định mệnh
Một trong 4 lò phản ứng tại nhà máy Chernobyl, cách Kiev 110 km, phát nổ lúc 01h23' giờ địa phương, ngày thứ bảy 26/4/1986. Chỉ hai ngày sau, bụi phóng xạ được phát hiện tận Thuỵ Điển, Na Uy và Phần Lan, cách đó hơn 1.600 km.
Riêng tại Thuỵ Điển, sự tăng đột biến của mức độ phóng xạ đủ lớn đến mức cho ban bố tình trạng báo động. Lúc đầu nước này tưởng rằng đã xảy ra tai nạn tại một trong những lò phản ứng của họ bên bờ biển Baltic. Lệnh di tản 600 công nhân tại đây được phát ra, trước khi các chuyên gia phát hiện nguồn chất phóng xạ đến từ Liên Xô.
Dù vậy, Liên Xô vẫn bưng bít không chịu công nhận xảy ra sự cố tại Chernobyl. Mãi tới 9h tối ngày 28/4, sau khi bị Thuỵ Điển gây sức ép dữ dội Matxcơva mới chịu ra một tuyên bố vỏn vẹn có 5 câu đề cập đến thảm hoạ trên:
"Một tai nạn đã xảy ra tại nhà máy điện hạt nhân Chernobyl. Một trong các lò phản ứng bị hư hại. Các biện pháp đang được thực hiện để giải quyết hậu quả. Những nạn nhân đang được cứu trợ. Chính phủ thành lập một uỷ ban về tai nạn này".
Từ "hư hại" không phản ánh đúng sự thật về việc một lõi lò phản ứng hạt nhân đang tan chảy, phát tán vô số chất phóng xạ vào khí quyển. Theo các chuyên gia ước tính, lượng phóng xạ từ vụ nổ Chernobyl cao gấp hàng trăm lần hai quả bom nguyên tử do Mỹ ném xuống Nhật Bản năm 1945.
Không gì đen tối hơn số phận người dân sống ở Pripyat, thành phố dành cho các nhân viên nhà máy cùng gia đình cách lò phản ứng 2 km. Cuộc sống tại đây vẫn diễn ra bình thường sau vụ nổ. Hầu hết người dân đều vô tư ra ngoài vào sáng hôm đó để "hưởng" kiểu thời tiết ấm áp khác thường. Có 16 đám cưới vẫn diễn ra vui vẻ trong ngày cuối tuần 26/4/1986.
Thành phố Pripyat chỉ nhận lệnh sơ tán sau khi vụ nổ đã xảy ra được 36 giờ. Trong khi đó, các ngôi làng lân cận phải vài ngày sau mới được di tản xong. Còn tại thủ đô Kiev cách đó hơn 100 km, người dân vẫn nô nức đón chờ cuộc diễu hành nhân ngày Quốc tế lao động mà hoàn toàn không ý thức gì về lượng phóng xạ khổng lồ đang ụp lên đầu họ.
Thổi phồng thông tin
Phải hai tuần sau vụ nổ tại nhà máy Chernobyl, chính quyền Liên Xô mới chính thức thừa nhận về một thảm hoạ hạt nhân đang tồn tại ở Ukraina. Sự bưng bít thông tin dẫn đến sự hoang mang của người dân khi người ta bắt đầu biết được một vài điều. Lúc đó xuất hiện căn bệnh tâm lý sợ nhiễm phóng xạ radiophobia ở Ukraina.
Hơn nữa, thông tin thiếu chính xác cũng gây ra sự thổi phồng và nhầm lẫn trong giới truyền thông của phương tây. Hãng thông tấn UPI trích một nguồn tin ở Kiev cho biết, có tới 2.000 người thiệt mạng ngay lập tức trong vụ nổ và con số này đã xuất hiện trên rất nhiều trang nhất các báo lớn.
Giới chức Mỹ cũng đưa ra những thông tin sai lầm dựa vào các bức ảnh chụp từ vệ tinh. Một nguồn tin Lầu Năm Góc tiết lộ với kênh truyền hình Mỹ NBC hôm 29/4/1986 rằng, con số 2.000 người chết "có vẻ đúng vì có 4.000 người làm việc tại nhà máy Chernobyl".
Dự án tương lai nhằm cách ly lò phản ứng bị nổ với môi trường (BBC).
Dự án tương lai nhằm cách ly lò phản ứng bị nổ với môi trường (BBC).
Những người anh hùng
Tới những ngày đầu của tháng 5/1986, các nhóm trực tiếp giải quyết hậu quả vụ nổ đưa ra cảnh báo về lượng phóng xạ bị rò rỉ bắt đầu tăng trở lại. Họ lo ngại lõi lò phản ứng bị tan chảy sẽ thiêu đốt cả hệ thống nền móng và làm nó bị sập, đồng thời khiến số nhiên liệu hạt nhân bên trong bị nổ lần nữa.
Các chuyên gia lo sợ vụ nổ thứ hai này sẽ còn lớn hơn nhiều so với vụ đầu tiên. Từ đó lõi lò phản ứng sẽ tiếp tục chìm sâu xuống lòng đất, có thể gây ô nhiễm cả nguồn nước sạch cung cấp cho thủ đô Kiev, nơi đang có 2,5 triệu dân sinh sống.
Bất chấp cái chết nhìn thấy rõ vì lượng phóng xạ cực mạnh, những người tham gia khắc phục hậu quả tại lò phản ứng số 4 vẫn dũng cảm lao vào cuộc. Họ là những người dập tắt ngọn lửa, bơm nước vào lò phản ứng và làm sạch nó bằng nitơ lỏng.
Dũng cảm không kém là những người thả cát và chì từ trực thăng vào lò phản ứng, lặn xuống hồ nước bên dưới để mở cửa cống, hoặc đào dưới chân móng lò phản ứng để lắp đặt một hệ thống ống dẫn. Hàng nghìn con người dành cả mùa hè năm 1986 để dựng lên cỗ quan tài bằng bê tông bịt kín lò phản ứng cũng xứng đáng được vinh danh vì lòng dũng cảm.
Điều đáng nói là rất nhiều công nhân tham gia khắc phục hậu quả tại Chernobyl đều trong tình trạng bị phơi nhiễm chất phóng xạ. Những người này, gồm nhiều tình nguyện viên, không hề được trang bị thiết bị đo phóng xạ tại nơi mình làm việc để ý thức được môi trường ở đó nguy hiểm như thế nào.
Trước nguy cơ đe doạ sự sống trên quy mộ rộng lớn như vậy, chính quyền Liên Xô đã huy động gần như toàn bộ sức người, sức của và trí tuệ đến Chernobyl để ứng cứu. Hơn 600 nghìn người được tập trung đến đây để tham gia chiến dịch dọn chất độc phóng xạ.
Sai lầm chết người
Nhiều năm sau thảm hoạ người ta mới biết rằng, không hề có biện pháp nào trong nỗ lực ngăn chặn sự tan chảy của lõi lò phản ứng sau vụ nổ thực sự có hiệu quả . Hầu hết số vật liệu thả từ trực thăng xuống đều đi trệch mục tiêu. Trong khi đó, chiến dịch dùng nitơ lỏng cũng được ngừng lại ngay sau khi mở màn.
May mắn là đã không xảy ra một vụ nổ lớn thứ hai như nhiều chuyên gia lo ngại. Thay vào đó là việc hình thành nên một khối đá bọt tại lò phản ứng. Số nhiên liệu hạt nhân còn lại đã chảy vào những khoang trống bên dưới lò phản ứng và hoá cứng tại đây.
Nhưng hiện còn 160 tấn chất phóng xạ vẫn đang nằm trong lòng đất Chernobyl và không ai dám chắc quả bom hẹn giờ ấy có phát nổ hay không hoặc sẽ phát nổ vào lúc nào.
Việc đầu tiên sau khi những nguy hiểm tức thì đã qua là việc truy tìm nguyên nhân tai nạn. Nhiều chuyên gia đồng ý với nhau rằng, sai sót của con người chính là nguyên nhân dẫn tới thảm hoạ. Đó là thiết kế không chính xác trong hệ thống làm mát của lò phản ứng và dẫn đến vụ nổ phá huỷ lò.
Những sai lầm nghiêm trọng của các nhân viên điều hành nhà máy cũng là tác nhân dẫn đến tai nạn. Họ đã vi phạm các nguyên tắc an toàn sản xuất và thực hiện một số động tác không được phép trong quá trình thử nghiệm thiết bị điện tại lò phản ứng số 4.
Hậu quả của thảm hoạ Chernobyl có thể hình dung qua thực tế rằng, thế hệ gây ra tai nạn này không thể tự mình giải quyết tận gốc được. Họ chỉ đủ sức kìm chế những tác hại và chờ thế hệ mai sau có cách giải quyết dứt điểm.
Đình Chính (theo BBC)
Thứ Sáu, 11 tháng 3, 2011
Khi các báo "choảng nhau chan chát"
Cùng một ngày ra báo, trong khi hàng hoạt các tờ báo lớn đưa tin* Trung Quốc yêu cầu các nhà sản xuất phim và chương trình truyền hình hạn chế hình ảnh hút thuốc trên màn ảnh, thì một "cơ quan ngôn luận" của ngành công nghiệp - báo Công Thương lại vẫn "bổn cũ soạn lại": "Công ty thuốc lá khẳng định uy tín, thương hiệu".
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
Điều dễ hiểu là "báo nhà" thường tập trung phản ánh các vấn đề của ngành, cập nhật các tin tức sâu, phục vụ cho đối tượng đặc trưng của ngành đó. Nhưng trước khi là một tờ báo ngành, đó đã phải là một tờ báo, nghĩa là phải đảm bảo tính khách quan tối thiểu.
Hàng ngày, độc giả vẫn thu thập được ở đâu đó những bài viết (trích dẫn hàng loạt thông tin khoa học không thể nghi ngờ) cảnh báo tác hại ghê gớm của thuốc lá đối với sức khỏe con người, gây tổn thất cho nền kinh tế. Trong khi đó, báo ngành vẫn ung dung ca ngợi một công ty thuốc lá: "Năm 2010, việc thực hiện chính sách chất lượng đã đạt kết quả tốt, chất lượng quản lý, chất lượng sản phẩm được nâng cao, uy tín, thương hiệu của công ty ngày càng được khẳng định trên thị trường trong nước và nước ngoài". (Báo công thương ngày 15/2/2011).
Thực tế, tìm trên các tờ báo kiểu này có không ít những bài ca ngợi thành tựu trong ngành, các doanh nghiệp làm ăn phát đạt, hay thậm chí tô hồng các "gương điển hình", chưa nói đến chuyện "làm một, biểu dương mười". Nhưng "lờ" đi các quy định pháp luật và các điều khoản cam kết quốc tế, để "trống đánh xuôi kèn thổi ngược" là điều chẳng dễ lọt qua mắt độc giả.
Theo công ước khung về Kiểm soát thuốc lá của tổ chức Y tế thế giới mà Việt Nam đã cam kết tham gia từ năm 2004, khuyến cáo luật "cấm triệt để quảng cáo và xúc tiến thương mại cho nhãn hiệu thuốc lá và tất cả các hình thức quảng bá thương hiệu".
Quy định 1315QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Về việc phê duyệt Kế hoạch thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, trong mục "Các biện pháp về quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ thuốc lá" cũng nêu rõ: "Thực hiện nghiêm quy định cấm mọi hình thức tài trợ trực tiếp hoặc gián tiếp của các đơn vị sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá cho các hoạt động hoặc các tổ chức, cá nhân với mục đích quảng cáo các sản phẩm thuốc lá hoặc tên tuổi hình ảnh các công ty thuốc lá".
Ảnh chụp bài viết trên báo Công thương số ra ngày 15/02/2011
Một ví dụ khác, hồi tháng 9/2010, báo Thanh Niên và đồng loạt nhiều tờ khác đưa tin về vụ truy thu và phạt thuế hàng trăm tỉ đồng đối với Công ty liên doanh thuốc lá BAT - Vinataba:
"Trên thực tế, Thanh tra của Cục Thuế Đồng Nai đã phát hiện công ty không đáp ứng các điều kiện trên. Thứ nhất, công ty không mua lại nguyên liệu thuốc lá trên cơ sở hợp đồng ký kết giữa DN với các hộ nông dân mà chủ yếu mua từ các công ty chuyên kinh doanh nguyên liệu thuốc lá trong nước. Thứ hai, công ty cũng không trực tiếp đào tạo, hỗ trợ và giúp nông dân trồng thuốc lá theo phương pháp hiện đại (chỉ có năm 2008 chi 2,7 tỉ đồng thực hiện chương trình đào tạo cho kỹ thuật viên và nông dân). Các hỗ trợ khác đều mang tính gián tiếp thông qua các công ty kinh doanh mua thuốc lá nguyên liệu." - (Thanh niên online 14/9/2010).
Trong khi chỉ một tháng trước đó, Báo Hà Nội mới - cơ quan ngôn luận của UBND Hà Nội lại có bài viết: "Trồng cây phủ xanh là một chương trình dài hạn của Công ty Liên doanh Thuốc lá BAT - Vinataba. Tính đến nay, tổng số cây trồng phủ xanh do Công ty Liên doanh Thuốc lá BAT - Vinataba tài trợ cho các tỉnh Tây Ninh, Đồng Nai, Gia Lai, Cao Bằng và Lạng Sơn lên đến hơn 22,5 triệu cây giống, trị giá khoảng 7,8 tỷ đồng." (Hà Nội mới online, 11/8/2010)
Xin không bàn về tính đúng sai của các con số, vì cũng chưa thấy có những tuyên bố chính thức nào về hiệu quả của các chương trình cộng đồng mà các công ty này thực hiện. Nhưng có hai điểm đáng quan tâm là:
Thứ nhất, việc làm nổi bật các hoạt động cộng đồng của các công ty này là trái với tinh thần của công ước khung FCTC về Kiểm soát thuốc lá của tổ chức Y tế thế giới.
Thứ hai, việc xây dựng hình ảnh các công ty này là trực tiếp mang đến người đọc cảm quan tốt về các công ty và gián tiếp khuyến khích họ hút thuốc.
Cả hai điều trên đều là nên tránh đối với một cơ quan truyền thông.
"Tin nguội"
Theo WHO, thuốc lá đang là một trong những nguyên nhân hàng đấu dẫn đến tử vong tại Việt Nam, khoảng 40.000 người chết mỗi năm. Và con số này ước tính sẽ tăng lên thành 70.000 người/năm vào năm 2030. (So với số người chết do tai nạn giao thông là 11 ngàn người, theo thống kê năm 2009 của Ủy ban ATGT).
Nhưng những cảnh tượng hãi hùng trong các bản tin về tai nạn giao thông thường gây sốc và thu hút chú ý của đông đảo độc giả, còn những cái chết hàng ngày trong các bệnh viện lớn, những người nằm đếm lùi từng giờ sống trên giường bệnh, và rất nhiều người đang chịu đựng căn bệnh ung thư do đã và đang hút thuốc lá, hoặc do bị hít phải khói thuốc lá thường xuyên tại nơi làm việc và tại nhà thì không mấy được cảnh báo.
Thuốc lá đang là một trong những nguyên nhân hàng đấu dẫn đến tử vong tại Việt Nam. Ảnh minh họa
Ngặt nỗi, báo chí không thích "tin nguội". Cứ mỗi ngày tại Việt Nam trung bình có hơn 100 người chết vì thuốc lá - con số lớn đấy, nhưng vì nó vẫn diễn ra thường xuyên nên dần dần cũng... không còn là tin tức nữa.
Trong nhiều nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá ở Việt Nam, không ít chuyên gia trên thế giới đã nhận định: các nhà chức trách Việt Nam thường chú tâm nhiều đến việc giải quyết tình hình tai nạn giao thông hơn, mà chưa phản ánh đúng mức đến những người đã và đang chết lặng lẽ, đau đớn do các bệnh liên quan đến thuốc lá.
Đúng là có một sự thực những người bệnh đang chết "lặng lẽ, đau đớn". Nhưng cũng còn một sự thực khác là nền công nghiệp thuốc lá thì lại đang "phát triển" và nỗ lực "khẳng định uy tín, thương hiệu
Trống đánh xuôi, kèn thổi ngược
Điều dễ hiểu là "báo nhà" thường tập trung phản ánh các vấn đề của ngành, cập nhật các tin tức sâu, phục vụ cho đối tượng đặc trưng của ngành đó. Nhưng trước khi là một tờ báo ngành, đó đã phải là một tờ báo, nghĩa là phải đảm bảo tính khách quan tối thiểu.
Hàng ngày, độc giả vẫn thu thập được ở đâu đó những bài viết (trích dẫn hàng loạt thông tin khoa học không thể nghi ngờ) cảnh báo tác hại ghê gớm của thuốc lá đối với sức khỏe con người, gây tổn thất cho nền kinh tế. Trong khi đó, báo ngành vẫn ung dung ca ngợi một công ty thuốc lá: "Năm 2010, việc thực hiện chính sách chất lượng đã đạt kết quả tốt, chất lượng quản lý, chất lượng sản phẩm được nâng cao, uy tín, thương hiệu của công ty ngày càng được khẳng định trên thị trường trong nước và nước ngoài". (Báo công thương ngày 15/2/2011).
Thực tế, tìm trên các tờ báo kiểu này có không ít những bài ca ngợi thành tựu trong ngành, các doanh nghiệp làm ăn phát đạt, hay thậm chí tô hồng các "gương điển hình", chưa nói đến chuyện "làm một, biểu dương mười". Nhưng "lờ" đi các quy định pháp luật và các điều khoản cam kết quốc tế, để "trống đánh xuôi kèn thổi ngược" là điều chẳng dễ lọt qua mắt độc giả.
Theo công ước khung về Kiểm soát thuốc lá của tổ chức Y tế thế giới mà Việt Nam đã cam kết tham gia từ năm 2004, khuyến cáo luật "cấm triệt để quảng cáo và xúc tiến thương mại cho nhãn hiệu thuốc lá và tất cả các hình thức quảng bá thương hiệu".
Quy định 1315QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Về việc phê duyệt Kế hoạch thực hiện Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, trong mục "Các biện pháp về quảng cáo, khuyến mãi và tài trợ thuốc lá" cũng nêu rõ: "Thực hiện nghiêm quy định cấm mọi hình thức tài trợ trực tiếp hoặc gián tiếp của các đơn vị sản xuất, kinh doanh các sản phẩm thuốc lá cho các hoạt động hoặc các tổ chức, cá nhân với mục đích quảng cáo các sản phẩm thuốc lá hoặc tên tuổi hình ảnh các công ty thuốc lá".
Ảnh chụp bài viết trên báo Công thương số ra ngày 15/02/2011
Một ví dụ khác, hồi tháng 9/2010, báo Thanh Niên và đồng loạt nhiều tờ khác đưa tin về vụ truy thu và phạt thuế hàng trăm tỉ đồng đối với Công ty liên doanh thuốc lá BAT - Vinataba:
"Trên thực tế, Thanh tra của Cục Thuế Đồng Nai đã phát hiện công ty không đáp ứng các điều kiện trên. Thứ nhất, công ty không mua lại nguyên liệu thuốc lá trên cơ sở hợp đồng ký kết giữa DN với các hộ nông dân mà chủ yếu mua từ các công ty chuyên kinh doanh nguyên liệu thuốc lá trong nước. Thứ hai, công ty cũng không trực tiếp đào tạo, hỗ trợ và giúp nông dân trồng thuốc lá theo phương pháp hiện đại (chỉ có năm 2008 chi 2,7 tỉ đồng thực hiện chương trình đào tạo cho kỹ thuật viên và nông dân). Các hỗ trợ khác đều mang tính gián tiếp thông qua các công ty kinh doanh mua thuốc lá nguyên liệu." - (Thanh niên online 14/9/2010).
Trong khi chỉ một tháng trước đó, Báo Hà Nội mới - cơ quan ngôn luận của UBND Hà Nội lại có bài viết: "Trồng cây phủ xanh là một chương trình dài hạn của Công ty Liên doanh Thuốc lá BAT - Vinataba. Tính đến nay, tổng số cây trồng phủ xanh do Công ty Liên doanh Thuốc lá BAT - Vinataba tài trợ cho các tỉnh Tây Ninh, Đồng Nai, Gia Lai, Cao Bằng và Lạng Sơn lên đến hơn 22,5 triệu cây giống, trị giá khoảng 7,8 tỷ đồng." (Hà Nội mới online, 11/8/2010)
Xin không bàn về tính đúng sai của các con số, vì cũng chưa thấy có những tuyên bố chính thức nào về hiệu quả của các chương trình cộng đồng mà các công ty này thực hiện. Nhưng có hai điểm đáng quan tâm là:
Thứ nhất, việc làm nổi bật các hoạt động cộng đồng của các công ty này là trái với tinh thần của công ước khung FCTC về Kiểm soát thuốc lá của tổ chức Y tế thế giới.
Thứ hai, việc xây dựng hình ảnh các công ty này là trực tiếp mang đến người đọc cảm quan tốt về các công ty và gián tiếp khuyến khích họ hút thuốc.
Cả hai điều trên đều là nên tránh đối với một cơ quan truyền thông.
"Tin nguội"
Theo WHO, thuốc lá đang là một trong những nguyên nhân hàng đấu dẫn đến tử vong tại Việt Nam, khoảng 40.000 người chết mỗi năm. Và con số này ước tính sẽ tăng lên thành 70.000 người/năm vào năm 2030. (So với số người chết do tai nạn giao thông là 11 ngàn người, theo thống kê năm 2009 của Ủy ban ATGT).
Nhưng những cảnh tượng hãi hùng trong các bản tin về tai nạn giao thông thường gây sốc và thu hút chú ý của đông đảo độc giả, còn những cái chết hàng ngày trong các bệnh viện lớn, những người nằm đếm lùi từng giờ sống trên giường bệnh, và rất nhiều người đang chịu đựng căn bệnh ung thư do đã và đang hút thuốc lá, hoặc do bị hít phải khói thuốc lá thường xuyên tại nơi làm việc và tại nhà thì không mấy được cảnh báo.
Thuốc lá đang là một trong những nguyên nhân hàng đấu dẫn đến tử vong tại Việt Nam. Ảnh minh họa
Ngặt nỗi, báo chí không thích "tin nguội". Cứ mỗi ngày tại Việt Nam trung bình có hơn 100 người chết vì thuốc lá - con số lớn đấy, nhưng vì nó vẫn diễn ra thường xuyên nên dần dần cũng... không còn là tin tức nữa.
Trong nhiều nghiên cứu về tình hình sử dụng thuốc lá ở Việt Nam, không ít chuyên gia trên thế giới đã nhận định: các nhà chức trách Việt Nam thường chú tâm nhiều đến việc giải quyết tình hình tai nạn giao thông hơn, mà chưa phản ánh đúng mức đến những người đã và đang chết lặng lẽ, đau đớn do các bệnh liên quan đến thuốc lá.
Đúng là có một sự thực những người bệnh đang chết "lặng lẽ, đau đớn". Nhưng cũng còn một sự thực khác là nền công nghiệp thuốc lá thì lại đang "phát triển" và nỗ lực "khẳng định uy tín, thương hiệu
Đăng ký:
Bài đăng (Atom)